Zoals de titel al doet vermoeden, is het boek ‘Henry Lee Lucas, feiten en fictie over Amerika’s grootste seriemoordenaar’, van oud-politiecommissaris Jan Blaauw een boek met vraagtekens. Het boek oordeelt niet, maar trekt de veroordelingen wel in twijfel, en dat waren er een hoop in het geval van Henry Lee Lucas. De Amerikaanse Lucas trok in de jaren zeventig en begin jaren tachtig moordend door de USA. Na zijn arrestatie in 1983 bekent Lucas in totaal 360 personen, merendeels vrouwen, te hebben vermoord. Van de tien veroordelingen krijgt hij respectievelijk: de doodstraf opgelegd, zes keer levenslang, twee keer 75 jaar gevangenisstraf en een keer 60 jaar gevangenisstraf. De meeste van deze vonnissen worden in de staat Texas uitgesproken waar de doodstraf nog steeds wordt uitgeoefend, weliswaar niet meer door middel van de elektrische stoel, maar door het toedienen van dodelijke injecties. In 1998 zet de toenmalig gouverneur van Texas George W. Bush zijn doodstraf om tot levenslang zonder mogelijkheid tot vervroegde invrijheidstelling. Drie jaar later in 2001 sterft Lucas aan een hartstilstand.

Aangemoedigd door enkele Amerikaanse collega’s – in 1971 volgt hij als eerste Nederlander een opleiding bij de FBI – begint Jan Blaauw in 1996 zijn speurtocht naar het beruchte verleden van Henry Lee Lucas, die volgens hen ongetwijfeld een groot aantal moorden heeft gepleegd maar zeker geen 360. Al snel wordt hem duidelijk dat Lucas soms wel erg goed van pas komt bij een onopgeloste moordzaak. Eenmaal opgepakt en veroordeeld voor de doodslag op zijn gewelddadige moeder – een mogelijke oorzaak voor zijn dubieuze levenswandel – begint het circus Lucas. Tegenover de oud-commissaris bekent Lucas honderden valse bekentenissen afgegeven te hebben met als reden de politie voor schut te willen zetten. Tijdens een rechtszaak maakt Lucas de opmerking dat hij nog zo’n honderd lijken op te graven heeft, een opmerking die een gigantisch mediacircus tot gevolg heeft. Van heinde en ver – zelfs vanuit Japan waar Lucas nooit geweest was – komt de pers aangesneld in de hoop op meer dramatische onthullingen. En niet alleen de pers is geïnteresseerd, ook op het politiebureau liggen er genoeg dossiers over onopgeloste zaken, die de politie nu hoopvol in de schoenen van Lucas probeert te schuiven, aldus zijn commentaar. Lucas hoopt door zijn bekentenissen aan te tonen dat zijn beweringen de grootst mogelijke onzin zijn, maar bereikt het tegendeel. Op de vraag van Jan Blaauw hoe hij in slechts twee jaar tijd honderden rechercheurs om de tuin wist te leiden, is zijn antwoord kort maar krachtig: Door lichaamstaal. De eenvoudige Henry Lee Lucas blijkt een Drs. in ‘Straatwijsheid’.

In zijn eigen woorden: ‘Je houdt de ogen van de verhoorders in de gaten wanneer hij tegen jou spreekt, ook zijn acties, zijn bewegingen. Je komt dan op een punt waarvan je weet of hij je gelooft of niet. Als hij jou met een vreemde blik aankijkt, gelooft hij je niet. Dus moet je proberen hem op een minzame manier langzamerhand aan jouw kant te krijgen, zodat hij begint te glimlachen enzo. Je vertelt hem over verschillende zaken, uit de krant of die je gehoord hebt, waarvan je weet dat het zijn aandacht zal trekken. Tussendoor speel je hem terloops nog een zaak toe om het gesprek gaande te houden. Hij zal dan meer gaan praten en jou informatie geven. Rotte dienders, ze zijn meer geïnteresseerd in het oplossen van hun zaak dan in het achterhalen van de waarheid!’

Alles goed en aardig, toch heeft Lucas de politie vele malen naar een plaats delict geleid, maar ook daar heeft de man een verklaring voor. ‘In de politiewagen merk je dat zij bij een bepaalde afslag snelheid minderen, dus reageer je hierop. Ook als ze steeds langs hetzelfde huis of dezelfde plaats rijden, weet je dat het daar ergens moet zijn en reageer je daarop.’

Dat Henry Lee Lucas een weerzinwekkende moordenaar is, staat voor Jan Blaauw vast, in ieder geval voor de moord op zijn moeder, op zijn vriendin Becky Powell en op een oudere dame Kate Rich. Vanaf zijn arrestatie in juni 1983 geldt Lucas voor politie en media als de grootste en gruwelijkste seriemoordenaar aller tijden, een bewering die inmiddels achterhaald blijkt..  Enkele feiten op een rijtje:

– Alhoewel Lucas de politie naar de omgeving van de plaats delict heeft geleid, is hij er nog nooit in geslaagd de exacte plaats aan te wijzen

– op geen enkele plaats delict wordt ook maar enig fysiek spoor van Lucas aangetroffen, zoals vingerafdrukken, bloed, haren, sperma, weefsel, ook zijn twee vuurwapens kunnen niet in verband gebracht worden met de door hem toegegeven moordzaken

– ook een door hem genoemde mededader blijkt tijdens de door hem opgebiechte moorden in de gevangenis te zitten, in een groot aantal gevallen staat onomstotelijk vast dat Lucas zich ten tijde van een door hem toegegeven moord op vele honderden, zo niet duizenden, kilometers afstand van de plaats delict bevindt.

Op de vraag hoe Lucas er keer op keer in slaagt tijdens zijn valse bekentenissen, bijzonderheden aan de politie te geven, details die alleen de dader kan weten, antwoordt ex-procureur-generaal Jim Mattox het volgende: ‘Onze conclusie is dat die informatie werd verkregen tijdens het verhoor. Dit gebeurde wanneer verschillende politieambtenaren Lucas verhoorden over hetzelfde misdrijf, Lucas rapporten te zien kreeg (en onthield) evenals foto’s van de plaats delict, en wanneer Lucas geholpen werd bij het ‘zoeken naar zijn zaken’.‘

Als verdere oorzaken noemt Jan Blaauw:

– De scoringsdrift van de politie zoveel mogelijk onopgeloste zaken in de schoenen van Lucas te schuiven

– een gebrek aan goede coordinatie bij de talrijke moordonderzoeken, het ontbreken van een (nationaal) crimineel-analysesysteem

– het Amerikaanse rechtssysteem waarbinnen bekentenissen een cruciale rol spelen

– tenslotte de figuur Henry Lee Lucas zelf, die het weerzinwekkende spel maar al te graag meespeelt. Hij voelt zich in de gevangenis van Georgetown, waar hij goed verzorgd wordt, prima thuis. De dodencel in Huntsville is dan nog ver van hem verwijderd. Bovendien is hij van een ‘absolute nul’ plotseling een (inter)nationale bekendheid geworden. Van die status genoot hij dagelijks, vooral tijdens de ‘ontvangsten compleet met uitgebreid diner’ die hem overal in de Verenigde Staten ten deel vielen ‘om zijn plaats delict op te zoeken’.

Met de zaak Lucas heeft de geloofwaardigheid van politie, justitie en rechtsgang een flinke deuk opgelopen. Om maar niet te spreken over alle nabestaanden die met de bekentenis van Lucas eindelijk een zekere troost hadden gevonden, die achteraf gezien gebaseerd was op een leugen. De moordenaar(s) van de vele ‘onopgeloste’ zaken blijken nog gewoon vrij rond te lopen!

Met dank aan Jan Blaauw ‘Henry Lee Lucas – Feiten en fictie over Amerika’s grootste seriemoordenaar’.